بدون شک، وزارت راه و شهرسازی به عنوان یک وزارت‌خانه زیرساختی در مسئله تحقق شعار سال نقش بی‌بدیلی را ایفا می‌کند. این وزارت‌خانه علاوه بر توسعه زیرساخت‌های حمل و نقل کشور، مسئولیت اجرایی تولید اساسی‌ترین کالای مورد نیاز مردم یعنی مسکن را نیز بر عهده دارد.
در همین راستا به منظور آگاهی از فعالیت‌های 2 سال گذشته وزارت راه و شهرسازی در تحقق شعار رونق و جهش تولید و همچنین برنامه‌های این وزارت‌خانه به منظور پشتیبانی و رفع موانع تولید در سال جاری به سراغ محمد اسلامی، وزیر راه و شهرسازی رفتیم تا در این رابطه گفتگویی را ترتیب دهیم.
در این گفتگو ابتدا به مسئله زیرساخت‌های حمل و نقل کشور پرداختیم، در ادامه رونق تولید صنایع ریلی و جادهای را بررسی کرده و در پایان نیز موانع تولید انبوه مسکن به عنوان یکی از مهمترین کالاهای مورد نیاز مردم پرداختیم.
متن کامل این گفتگو در ادامه آمده است:
*ایجاد 1000 کیلومتر بزرگ‌راه در مسیر تحقق جهش تولید
فارس: همانطور که استحضار دارید، شعار سال 1400 به نام «تولید، پشتیبانی‌ها و مانع‌زدایی‌ها» نام‌گذاری شده است، شما به عنوان متولی یکی از مهمترین وزارت‌خانه‌های کشور چه برنامه‌ای برای تحقق این شعار در سال پیش رو مد نظر قرار داده‌اید؟
اسلامی: وزارت راه وشهرسازی از سال 98 که به نام رونق تولید مزین شد، اهتمام ویژه‌ای را برای مسئله تولید قائل شد و در سال جهش تولید این فرآیندها با قوام بسیار بهترین پیگیری شد. در سال 1400 نیز رفع موانع تولید با فعالیت همه دستگاه‌های ذی‌ربط در دستور کار قرار خواهد گرفت. در حوزه فعالیت وزارت راه و شهرسازی، همه بخش‌ها، جزء زمینه‌های موثر در رشد اقتصادی و معیشت مردم به حساب می‌آیند، لذا کلیه فعالیت‌های این وزارت‌خانه در 3 بخش ساماندهی شده است.
بخش اول فعالیت، مرتبط با توسعه زیرساخت‌ها و محرومیت زدایی با محوریت توسعه زیرساخت‌های حمل نقل، جادهای، ریلی، هوایی و دریایی اتفاق افتاده است. بخش دوم، توجه به اهمیت تولید مسکن متناسب با نیاز بوده که بتوانیم ساخت مسکن را به جریانی پایدار تبدیل نماییم و بخش سوم نیز به جلوگیری از شکل‌گیری رکود در کارگاه‌های مرتبط با حمل و نقل است تا بتوانیم از این طریق تولید ملی را تقویت نماییم.
سه بخش عنوان شده جزء مواردی است که وزارت راه و شهرسازی بر آن تمرکز کرده و انشاالله در سال 1400 نیز با پیگیری جدی و قدرتمندتر از گذشته این وزارت‌خانه دنبال خواهد شد تا شاهد بهبود شرایط اقتصادی و معیشتی مردم باشیم.
فارس: وزارت راه و شهرسازی در دوران وزارت شما چه مسیری را برای ارتقای زیرساخت‌های کشور پی گرفته و در سال آینده به عنوان سال پایانی دولت، این برنامه‌ها به چه شکل دنبال می‌شود؟
اسلامی: بر اساس بخش اول عنوان شده یعنی توسعه زیرساخت‌های اقتصادی، سعی کردیم پروژه‌های نیمه تمام گذشته را با توجه به اهمیت راهبردی هر پروژه با سرعت و همچنین بهینه‌سازی منابع متعلق به وزارت راه به اتمام برسانیم. در همین راستا در سطح کشور حدود 1000 کیلومتر بزرگ‌راه به ظرفیت جادهای کشور اضافه شد؛ پروژه‌های بزرگ و کلیدی مانند آزادراه غدیر را با وجود شرایط سخت مالی و کرونایی در حالی به مرحله بهره‌برداری رساندیم که بیش از 50 درصد پیشرفت پروژه در 2 سال گذشته انجام شده است.
همچنین خوشبختانه پروژه‌ای نظیر آزادراه شرق اصفهان که کریدور شمال به جنوب کشور را به هم پیوند می‌دهد، با وجود گذشت 27 سال از زمان شروع، با پیشرفت 40 درصدی در سال 98 و 99 به بهره‌برداری رسید. سایر پروژه‌های زیرساختی نظیر راه آهن خاف به هرات، راه آهن چابهار، راه آهن تبریز بستان آباد نیز در سال 99 در دسترس استفاده مردم قرار گرفت.
پروژه‌های متعددی نظیر اتصال راه‌آهن رشت به بندر کاسپین، راه‌آهن شهرکرد به اصفهان و ایجاد خطوط ریلی در استان کردستان، اردبیل و سایر استان‌های کشور که در دست اجرا است و اجرای آن با هدف افتتاح در سال 1400 با شتاب پیگیری می‌شود.
*خودکفایی صنعت ریلی کشور در دستور کار وزارت راه و شهرسازی است
فارس: برنامه شما به منظور جلوگیری از رکود فعالیت کارخانه‌های حوزه حمل و نقل کشور در 2 سال گذشته و همچنین و سال آینده شامل چه مواردی است؟
اسلامی: در بخش سوم، یعنی جلوگیری از رکود کارگاه‌ها و کارخانه‌های فعال در حوزه حمل و نقل نیز اجازه ندادیم تا در 2 سال گذشته هیچ وسیلۀ مورد نیازی در حوزه ریلی وارد کشور شود. الحمدالله خطوط راه‌آهن کشور و تمام متعلقات به آن توسط تولید داخلی تامین می‌شود. در سال 98، تعداد 778 لوکوموتیو و واگن باری و مسافر بری ساخت داخل به خطوط ریلی کشور اضافه شده و در سال 99 این آمار با رشد 30 درصدی به 1015 دستگاه رسید. قطعا این روند جهشی سفارش گذاری در سال 1400 نیز پیگیری می‌شود.
در سال گذشته که سال سخت تحریم و کرونا به حساب می‌آمد، هیچ کارخانه واگن‌سازی و اقلام ریلی شرایط تعطیل و بحرانی را تجربه نکرد، البته بخشی از کارخانه‌ها به ظرفیت کامل نرسیدند اما سفارش‌گذاری برای برخی از کارخانه‌ها منجر به رکورد تولید شد. اگر اخبار را دنبال می‌کردید، شرکت‌هایی نظیر واگن پارس همواره با مشکل اعتصاب و پرداخت نشدن مطالبات دست و پنجه نرم می‌کردند اما به اذعان مدیرعامل این شرکت، ساخت واگن در شرکت واگن پارس یک رکورد 24 ساله را به ثبت رساند، یعنی در 24 سال گذشته چنین تولیدی را در این شرکت تجربه نکرده بودند. این نشانه اهتمام وزارت راه و شهرسازی به تولید داخل کشور است اما در این مسیر قطعا موانع قانونی بسیاری وجود دارد.
فارس: به نظر شما موانع تولید کارخانه‌های حمل و نقل کشور در چه حوزه‌ای متمرکز شده است؟
اسلامی: متاسفانه تعداد بسیاری از قوانین موجود در کشور دست و پا گیر مسئله تولید است و باید با جدیت در سال جدید که به نام تولید، پشتیبانی‌ها و مانع زدایی‌ها مزین شده است، نسبت به رفع آن اقدام کنیم.
ما در سال 1400 همین برنامه را برای نوسازی ناوگان جادهای در نظر داریم و امیدواریم رشد تولید حمل و نقل ریلی نیز با شدت بیشتری دنبال شود تا کیفیت حمل و نقل افزایش پیدا کند. ما در سال 99، جشن خودکفایی در تولید واگن باری را برپا کردیم و هیچ قطعه‌ای از واگن باری به کشور وارد نمی‌شود. در سال 1400 نیز جشن خودکفایی برای واگن مسافربری برپا می‌شود. البته ما بر روی خودکفایی در صنعت لوکومتیوسازی نیز تمرکز کردیم و امیدواریم تا قدرت صنعت ریلی کشور را به دنیا نشان دهیم.
*پرونده ساخت مسکن مهر در سال 1400 بسته می‌شود
فارس: در سال‌های گذشته بازار مسکن کشور التهابات گسترده‌ای را تجربه کرده است، یکی از دلایل اصلی ناملایمات این بازار تولید و عرضه محدود مسکن و تناسب نداشتن بین عرضه و جریان تقاضا عنوان شده است، به منظور رساندن تعداد واحدهای مسکونی تولید شده به میزان تقاضای موجود در کشور، چه برنامه‌ای دارید؟
اسلامی: همانطور که می‌دانید، پروژه مسکن مهر جزو پروژه‌های بزرگی بود که در دولت قبل آغاز شده بود اما در بخشی از نقاط کشور زیرساخت‌های لازم، تناسبی با اندازه پروژه نداشت و سازوکار مورد نیاز برای سکونت مردم مهیا نشده بود. اهتمام ویژه‌ای را به کار بردیم تا پروژه مسکن مهر را در دو بخش سکونت و زیرساخت‌های لازم نظیر مدرسه، مسجد، خیابان و سایر زیرساخت‌های مورد نیاز مردم به اتمام برسانیم. برای مثال تنها برای شهرهای جدیدی که مسکن مهر در آن واقع شده است، در سال گذشته نزدیک به 4 هزار میلیارد تومان به منظور توسعه زیرساختی هزینه شده است تا واحدهای مسکونی تکمیل و زمینه سکونت مردم مهیا شود.
فارس: در حال حاضر زمان اجرای پروژه مسکن مهر بسیاری طولانی شده است، فرآیند ساخت این واحدهای چه زمانی به اتمام می‌رسد؟
اسلامی: انشاالله در چندماهه آینده عزم آن را داریم که پرونده پروژه مسکن مهر را ببندیم و از این طریق واحد مسکونی در قالب مسکن مهر به جز واحدهای مسکونی که پرونده قضایی دارند، باقی نمی‌ماند که دولت نسبت به مردم متعهد شده باشد.
*در ساخت مسکن از عنوان طرح اقدام ملی استفاده کردیم تا دوباره کسی آن را هوا نکند
فارس: یکی دیگر از طرح‌های شما به منظور تولید انبوه مسکن، طرح اقدام ملی بود، ممکن است از آخرین وضعیت این طرح جزئیاتی را مطرح نمایید؟
اسلامی: ما در زمینه تولید مسکن با توجه به اهتمام ویژه رهبر انقلاب، طرح اقدام ملی مسکن را به منظور تولید انبوه خانه آغاز کردیم. امروز که با شما صحبت می‌کنم، تاکنون فرآیند ساخت 510 هزار واحد مسکونی در قالب این طرح شروع شده و اولین واحدهای طرح اقدام ملی با حضور رئیس جمهور، 2 ماه پیش به مردم تحویل داده شد. از فروردین ماه نیز فرآیند تحویل سایر واحدهای مسکونی طرح اقدام ملی پیگیری شده و انشاالله هر ماه شاهد افتتاح واحدها و سکونت مردم در خانه‌های این طرح خواهیم بود.
در این مسیر نیز تعدادی از واحدهای مسکن مهر بدون متقاضی نظیر واحدهای واقع در پیشوای ورامین با امضای تفاهم نامه به کمیته امداد حضرت امام خمینی (ره) تحویل داده شد که این واحدهای توسط کمیته تکمیل شده و چند روز پیش در قالب طرح اقدام ملی مسکن با حضور رئیس مجلس شورای اسلامی به مردم تحویل داده شد.
لازم به تاکید است، نهضت تولید پایدار مسکن به 3 شکل، در اختیار دادن زمین به مردم، امضای قرارداد سه جانبه، مردم، سازنده و دولت و همچنین در مناطقی که زمین قیمت زیادی دارد به صورت مشارکت با بخش خصوصی در جریان است.
ما در طرح تولید انبوه واحدهای مسکونی از عنوان طرح اقدام ملی مسکن استفاده کردیم که پسوند سیاسی و متعلق به یک جناح و دولت را یدک نکشد تا دوبار شخصی بیاید و آن را هوا کند. اسم این طرح را اقدام ملی مسکن گذاشتیم تا اگر کسی قلبش برای مردم می‌تپد، کمک کند، خانه سازی برای ملت به یک جریان پایدار تبدیل شود.
فارس: یکی از پروژه‌های مشارکتی شما در منطقه تهرانسر با تاخیر در فرآیند ساخت مواجه شده بود، در حال حاضر فعالیت در این پروژه به چه نحو است؟
اسلامی: پروژه تهرانسر و برخی از پروژه‌های شهرهای جدید اطراف تهران که به صورت مشارکت با بخش خصوص در حال ساخت است، به دلیل شیوع بیماری کرونا به مشکل‌هایی برخورد و در روند ساخت آن تاخیری ناروا به وجود آمده اما در حال حاضر با 3 شیفت و به صورت 24 ساعته، فرآیند ساخت ادامه پیدا می‌کند. انشاالله مسکن مشارکتی ای پروژه‌ها نیز در ماه‌های آینده به دست مردم خواهد رسید.
*تقاضای وزارت راه از بانک مرکزی تحقق تخصیص 20 درصد از تسهیلات به حوزه ساخت مسکن است
فارس: بر اساس مصوبات بودجه 1400 که چندی پیش از سوی مجلس به دولت ابلاغ شد، پرداخت 20 درصد از تسهیلات بانکی به حوزه ساخت مسکن مورد توجه بود. با توجه به اینکه بی‌توجهی نظام بانکی به تامین مالی ساخت مسکن، یکی از موانع اصلی تولید پایدار واحدهای مسکونی به حساب می‌آید، به نظر شما نقش این مصوبه در جریان تولید انبوه مسکن به چه شکلی رقم می‌خورد؟
اسلامی: بر اساس مصوبه ستاد اقتصادی دولت و شورای پول و اعتبار 20 درصد از تسهیلات پرداختی بانکی باید به حوزه مسکن برود. در این رابطه بانکها یک بخش ارائه تسهیلات به نام ساختمان و مسکن دارند که کلیه پرداخت تسهیلات در حوزه مسکن و سایر فعالیت‌های عمرانی در این محل محاسبه می‌شود.
تقاضای ما از نظام بانکی کشور تحقق این مصوبه شورای پول و اعتبار و تخصیص منابع مذکور به حوزه ساخت مسکن است، الان نیز بدون اینکه دعوایی کنیم، با صبوری قصد داریم، اعمال سیاست کرده و رویه را به گونه با بانک مرکزی و سایر بانکها تنظیم کنیم که این امر به نحو احسنت محقق شود. در همین راستا بنا شد، در قالب مصوبات بر ارائه 20 درصد از تسهیلات به حوزه مسکن تاکید شود و همچنین صندوق‌های زمین و مسکن نیز برای تامین مالی این حوزه تشکیل گردد.
*امتیازهای پیشنهادی وزارت راه برای افزایش انگیزه بانکها به منظور پرداخت تسهیلات مسکن
فارس: نقش صندوق‌های زمین و مسکن در تامین مالی ساخت مسکن به چه نحوی برنامه‌ریزی شده است؟
اسلامی: در حال حاضر بانکها علی رغم نکول بسیار پایین تسهیلات مسکن و همچنین تضامین قوی، برای پرداخت تسهیلات مسکن انگیزه ندارند چراکه دوره بازپرداخت این تسهیلات طولانی است. در همین راستا ایجاد صندوق زمین و مسکن برای هر بانک کمک می‌کند تا برخی از زمین‌های کاربری تجاری در قالب این صندوق به بانکها واگذار شده و از این طریق زمینه انگیزه نظام بانکی برای ارائه تسهیلات بلند مدت به ساخت مسکن مهیا شود. از سوی دیگر حداکثر دوره بازپرداخت هم از 15 و 12 سال به 10 سال برسد، البته مدت زمان بازپرداخت مدنظر بانکها 7 ساله است.
*در اختیار دادن زمین به بانک برای ایجاد انگیزه به منظور پرداخت تسهیلات مسکن
فارس: نظر بانک‌های کشور پیرامون تشکیل صندوق‌های زمین و مسکن چیست؟
اسلامی: با توجه به این اقدامات، بانکها نیز تاکنون مخالفتی نکرده و به نوعی موافق این طرح هستند. نکته مهم در این بحث، توان پرداخت تسهیلات مردم است. میزان اقساط یک تسهیلات ساخت 100 میلیونی 10 ساله، رقم سنگینی است و مردم باید توان پرداخت داشته باشند. البته ما درخواست افزایش 50 درصدی این تسهیلات را به دولت داده‌ایم و بانک مرکزی به مشکل بودن بازپرداخت این تسهیلات برای مردم اشاره کرده است. در همین راستا باید مدارا کرد. امیدواریم این مشکلات وضعیت سیاسی و روانی اثرگذار بر اقتصاد که جریان ارتقای ارزش پول ملی را معکوس کرده است، در اسرع زمان حل شده و بتوانیم به بخش مولد اقتصاد را تقویت کنیم.
فارس: البته براساس آمار ارائه شده از سوی بانک مرکزی، در سال گذشته علی رغم مصوبه شورای پول و اعتبار مبنی بر هدایت 20 درصد از تسهیلات به حوزه مسکن، بانکها تنها 5 درصد از تسهیلات خود را به مسکن و ساختمان اختصاص دادند، دلیل این مسئله از منظر شما چیست؟
اسلامی: در سال گذشته فرصت جذب 20 درصد از تسهیلات پرداختی به حوزه ساخت مسکن مهیا نبود و ما متقاضیان را به بانکها به غیر از بانک مسکن معرفی نکردیم اما در سال 1400 تلاش می‌کنیم، متقاضیان واجد شرایط را به همه بانکها معرفی کنیم تا از این فرصت تامین مالی به طور کامل استفاده شود.
*تفاهم نامه وزارت جهاد و وزارت راه برای انتقال مالکیت زمین یک کار طیب و طاهر است
فارس: یکی دیگر از موانع تولید مسکن در سال‌های گذشته، کمبود زمین و کاهش عرضه این کالا توسط دولت به مردم بوده است، برای رفع این مانع تولید مسکن چه تدابیری اندیشیده شده است؟
اسلامی: بر اساس اقدامات انجام شده در سال گذشته بخشی از زمین‌های محدوده شهری بایر و لم یزرع در اختیار وزارت جهاد کشاورزی به وزارت راه و شهرسازی واگذار شد تا برای ساخت مسکن مورد استفاده قرار گیرد. امیدواریم، برخی از افراد و دستگاه‌های کشور به جای توجه به امر مهم تولید مسکن که نیاز روز جامعه بوده و مورد تاکید مقام معظم رهبری است، به ایجاد پرسش غیر ضرور و شبه دامن نزنند.
اینکه یک دستگاه نظارتی بیاید و تفاهم‌نامه ما با وزارت جهاد و کشاورزی را زیر سوال می‌برد، چه معنایی دارد. دستگاه نظارتی باید زمینه جهش تولید مسکن و پاسخ به تقاضای انبوه و خواست مردم را فراهم کند. چرا باید یک کاری که طیب و طاهر در حال انجام است، زیر سئوال ببرید و زمینه بی‌انگیزه شدن را مهیا کنید. در حال حاضر، جریان تحویل زمین شهری بایر با قدرت در حال انجام است و این زمین‌ها با توجه به تقاضای هر شهر برای ساخت و ساز مسکن در اختیار مردم قرار می‌گیرد.
فارس: براساس اظهارات شما انشاالله در سال 1400 شاهد شکوفایی تولید مسکن و پاسخ به نیاز متقاضیان بدون مسکن در کشور خواهیم بود؟
اسلامی: امیدواریم این کسری عرضه مسکن و رفع موانع تولید با پشتیبانی دولت، عرضه زمین و ایجاد سازوکار تامین مالی جبران شود و سال 1400 این مسئله با جدیت و قاطعیت پیگیری شده تا شرایط معیشتی مردم بهبود یابد.